W mroźny poniedziałek 18 stycznia 2021 r. udaliśmy się do miejsca, w którym zimowa aura, a zwłaszcza śnieżna pokrywa, zgodna jest z miejscowym kultem religijnym, w centrum którego jest Matka Boska z Dzieciątkiem przedstawiona w obrazie w typie tzw. Śnieżnej. Miejsce to – Zgórsko, jest jednym z łaskami słynących na ziemi mieleckiej.
Miejscowość ta jako osada notowana na pocz. XII w. położona jest na płaskowyżu nad Potokiem Zgórskim. W 1512 r. własność rodziny Mieleckich. Wieś ta wymieniona w dokumencie biskupa krakowskiego Maura z 1110-1117 r. w 2010 r. obchodziła swoje 900-lecie i uważana jest za najstarszą miejscowością w granicach obecnego powiatu mieleckiego. Miejscowy kościół parafialny p.w. św. Mikołaja Biskupa ufundowany przez Hetmana Wielkiego Koronnego Mikołaja Mieleckiego został zbudowany w 1561 r. Parafię w Zgórsku uposażył w 1582 r. Mikołaj Mielecki herbu Gryf i została ona erygowana 9 maja 1583 r. W tym samym miejscu z fundacji Ossolińskich zbudowano obecny późnobarokowy kościół z 1781 r. Duchowym skarbem kościoła w Zgórsku jest łaskami słynący obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie tzw. Śnieżnej. Ma wymiary: 113 x 80 cm. Jest namalowany na płótnie farbami olejnymi. Według znawców sztuki należy do szkoły włoskiej i pochodzi z pierwszej połowy XVII wieku. Oblicze Bogarodzicy i Jej Syna, ręce i szaty są niezwykle żywe i świeże. Przedziwne piękno tkwi w oczach Matki Najświętszej. Są ciemne, niemal czarne, okolone czarnym łukiem brwi, patrzą w dal w świętej zadumie. Tego typu ikona Matki Bożej pochodzi z XII wieku i należy do bizantyjskiego typu Panagia Hodegetria. Tego rodzaju przedstawienia Matki Bożej „ukazującej drogę” do Chrystusa opierały się na wzorze ikony przypisywanej św. Łukaszowi, czczonej w jednym z kościołów Konstantynopola.
Skąd się wzięła nazwa „Śnieżna” w tytule Matki Bożej? Tradycja mówi, że w 352 r. Matka Boża objawiła się papieżowi Liberiuszowi i patrycjuszowi Janowi, nakazując wznieść kościół w miejscu, które wskaże. We wspomnianym, upalnym dniu Eskwilin pokrył się śniegiem, co odczytano jako dany przez Maryję znak. Trzynastowieczna legenda mówi, że „za papieża Liberiusza (352–366) patrycjusz rzymski Jan i jego szlachetna małżonka, nie mając potomstwa, postanowili uczynić Matkę Bożą spadkobierczynią swego wielkiego majątku. Oboje małżonkowie prosili gorąco Boga, aby wola Najświętszej Panny, dotycząca dobrego spożytkowania ich posiadłości, została im w jakiś sposób objawiona. Matka Boża wysłuchała ich prośby i potwierdziła to niezwykłym zjawiskiem. W nocy 5 sierpnia, a więc w czasie, gdy w Rzymie bywają największe upały, część Wzgórza Eskwilińskiego pokryła się śniegiem. Tej nocy Matka Boża objawiła się we śnie obojgu małżonkom i każdemu z nich przedłożyła życzenie, aby tam, gdzie znajdą śnieg na wzgórzu, ku Jej czci zbudowali kościół. W taki właśnie sposób chciała zostać ich spadkobierczynią. Patrycjusz Jan powiadomił o tym papieża Liberiusza, który miał identyczny sen. Rano więc udał się papież, otoczony klerem i ludem, w uroczystej procesji na pokryte śniegiem wzgórze i tam oznaczył miejsce na budowę kościoła Panny Maryi”. Po soborze efeskim (431 r.), na którym proklamowano dogmat o Bożym macierzyństwie Maryi, papież Sykstus III postanowił gruntownie przebudować bazylikę. Na pamiątkę cudu ze śniegiem corocznie 5 sierpnia zrzuca się z kopuły w kaplicy Matki Bożej płatki białych róż, symbolizujące łaski i płatki śniegu. Cudowny wizerunek miał wielokrotnie ocalić Rzym, nazwano go Salus Populi Romani, czyli Ocalenie Ludu Rzymskiego. Matka Boża Śnieżna pośpieszyła z ratunkiem na przykład w 1571 r., podczas bitwy morskiej chrześcijan z Turkami pod Lepanto. Za pontyfikatu papieża Grzegorza I Wielkiego Rzym zaatakowała epidemia dżumy, wówczas też za wstawiennictwem Matki Bożej w tym wizerunku po modlitwach ustąpiła zaraza. Wtedy to papież nazwał Madonnę Salus Populi Romani Miłosierną. Wizerunkowi temu zawdzięczano zwycięstwo pod Chocimiem. Obraz miał być darem matki dla św. Stanisława Kostki, a święty ów miał przy nim umrzeć. Później zdobił grób tego jezuickiego nowicjusza. Matka Boska Śnieżna to także szczególna Opiekunka ludzi dotkniętych chorobą oczu, niewiast pragnących potomstwa, turystów i sportowców.
Wokół kościoła i w jego pobliżu można zobaczyć także figurę św. Jana Nepomucena, figurę św. Józefa z Dzieciątkiem, statuę Matki Bożej z Dzieciątkiem i lilią, dzwonnicę z II poł. XIX w. oraz współczesny obelisk 900-lecia Zgórska i położoną nieco dalej odrestaurowaną kolumnę poświęconą Teodorowi Broniewskiemu, ofierze rabacji chłopskiej z 1846 r. w Zgórsku. Wewnątrz kościoła, znajduje się wiele unikalnych zabytków sztuki sakralnej, w tym m.in. współczesny obraz „Jan III Sobieski pod Zgórskiem”, umieszczony tu na pamiątkę Viktorii Wiedeńskiej w 1983 r., aby podkreślić, że według legendy król Sobieski przechodził m.in. przez Zgórsko i Radomyśl.
Tekst i fot. Włodzimierz Gąsiewski
Źródła: Ks. Sylwester Dziedzic, Zgórsko 111-2011; Ks. Sylwester Dziedzic, Historia Obrazu Matki Bożej Zgórskiej. W: http://www.parafiazgorsko.pl/?page_id=122; Parafia Matki Bożej Śnieżnej, w: https://misyjne.pl/cud-ze-sniegiem-czyli-matka-boza-sniezna/; Sanktuarium Maria Śnieżna na Górze Iglicznej, w: https://www.mariasniezna.pl/wew.php?id=2&lang=pl; Maria Przybyszewska, Zgórsko 900 lat historii. Zgórsko 2011.
