Cmentarz parafialny w Mielcu przy ul. Sienkiewicza powstał pod koniec lat 60. XIX w., na piaszczystym wzniesieniu, na peryferiach ówczesnego Mielca, nie zagrożony wylewami Wisłoki. Wcześniej, w pobliżu obecnego cmentarza, stał prawdopodobnie drewniany kościół Najświętszej Panny Maryi Łaskawej, zbudowany ok. 1577 r. W latach 1739-1759 Helena z Potockich Morsztynowa, właścicielka tej części miasta, zbudowała Kościół Najświętszej Panny Maryi i oraz budynek klasztorny, a w 1760 r. sprowadziła do Mielca zakon Trynitarzy, którzy w podziemiach kościoła dokonywali pochówków mnichów. Być może też w bezpośredniej bliskości tegoż kościoła grzebano wiernych z okolicy, co było wówczas dość powszechnym zwyczajem. Na obecnym cmentarzu parafialnym spoczywają wybitni mielczanie głównie z XIX i XX w. Możemy odnaleźć na nim wiele ciekawych architektonicznie i artystycznie nagrobków z różnych okresów. Na cmentarzu znajduję sie też wiele mogił – miejsc pamięci, m.in.:
Nagrobek (położony w środkowej części cmentarza od strony ul. Długosza). Grób umocniony jest betonową opaską, pośrodku niewielki również betonowy postument z tablicą o treści: BOHATERSKIM ŻOŁNIERZOM WOJSKA POLSKIEGO POLEGŁYM W WALCE Z OKUPANTEM HITLEROWSKIM W KAMPANII WRZEŚNIOWEJ 1939 ROKU SPOŁECZEŃSTWO MIASTA MIELCA. W pierwszych dniach września zbiorowej mogile pochowano tu 8 żołnierzy polskich poległych na ziemi mieleckiej podczas kampanii wrześniowej.
Grób (symboliczny) Majora Jana Ciołkosza, ur. 1893 w Mielcu. Oficer Wojska Polskiego. Przebywał w obozie w Kozielsku. Zamordowany został w Lesie Katyńskim..
Grób Andrzeja Kędziora (1851-1938). Inżynier, prawnik, m.in. dyrektor Krajowego Biura Melioracyjnego we Lwowie. Był autorem projektu wałów na prawym brzegu Wisły ciągnących się od Wisłoki po San. Był posłem do Sejmu Galicyjskiego i ministrem w RP, a także posłem i senatorem. Grób znajduje się przy skrzyżowaniu głównych alei.
Grobowiec Kazanów, m.in. Franciszka Kazany (1887-1957) – burmistrza miasta Mielca, członka „Sokoła”. Wiceburmistrz i burmistrz Mielca od 1927 do września 1939 r. Aresztowany przez Niemców i więziony w Orenienburgu do 1941 r.
Grób Marcina Sadowskiego (1885-1959) – projektant pomnika Jana Kilińskiego w Mielcu.
Grób Janusza Marii Skrzypka ps. Konrad (1923-1944) w grobowcu rodzinnym Rodziny Weryńskich-Wójcików-Skrzypków. (od strony ul. Długosza) Janusz Skrzypek, ur. w Mielcu, absolwent tutejszego gimnazjum. Od 1939 r. działa w zbrojnym podziemiu. Zamordowany przez gestapo 20 maja 1944 w majątku Przybysz.
Grób Jana Wiesława Lachnita (1922-1944) w grobowcu rodzinnym Lachnitów. Jan lachnit był absolwentem gimnazjum w Mielcu. Podczas okupacji hitlerowskiej żołnierz AK, dowodził oddziałem dywersyjnym 102. Zamordowany przez gestapo na rzeszowskim zamku.
Grób Wojciecha Lisa i Konstantego Kędziora, „żołnierzy wyklętych” zamordowanych przez agenta mieleckiego UB w 1948 r. i pochowanych skrycie pod śmietnikiem budynku UB przy ul. Kościuszki w Mielcu, ekshumowanych i pochowanych na cmentarzu parafialnym w Mielcu w 1991 r.
Grób Stanisława Damse’ (1839-1899) uczestnika powstania styczniowego i obok Józefa Turczynowicza (1837-1893) także powstańca 1863 r. (stare groby w sektorze przylegającym do kaplicy cmentarnej).
Mogiła Zbiorowa Pracowników Państwowych Zakładów lotniczych, którzy polegli 2 września 1939 r. podczas hitlerowskiego nalotu na PZL Mielec (położona przy ogrodzeniu od strony ul. Drzewieckiego). Pomnik nagrobny stanowi obelisk ze śmigłem samolotu oraz tablica o treści: „POLEGLI NA POLU CHWAŁY W DNIU 2 IX 1939 R. W CZASIE NALOTU WROGA NA PZL MIELEC. STEFAN CIEŚLA, STANISŁAW KURAŚ, ANIELA KOZDROWICZ, KAZIMIERZ SKULSKI, STANISŁAW ORTYL, STANISŁAW KOPERA. CZEŚĆ ICH PAMIĘCI. SPOŁECZEŃSTWO MIELCA”. Mogiła powstała w pierwszych dniach września 1939 r., zaś w 1975 r. postawiono na niej obelisk z kamieni ze śmigłem samolotowym, krzyżem oraz tablicą.
Grób por. Józefa Zięby (1933-1964) pilota, który zginął śmiercią lotnika w marcu 1964 w Gdańsku. Grób położony od strony ul. Drzewieckiego z charakterystycznym śmigłem od samolotu i biało-czerwoną szachownicą na nagrobku.
CMENTARZ WOJSKOWY – w płd.-zach. części cmentarza parafialnego. Składa się z 7 podłużnych mogił zbiorowych, zabezpieczonych jednakowymi betonowymi opaskami i położonych prostopadle do alei głównej. Pomiędzy trzecią i czwartą mogiłą stoi drewniany krzyż z wizerunkiem Chrystusa i napisem „1914-1915”, a przed nim – na niskim cokole – niewielki krzyż betonowy z napisem” „MOGIŁY ZBIOROWE Z I WOJNY ŚWIATOWEJ”. Opaski betonowe. Cmentarz został wydzielony na cmentarzu parafialnym i stanowił powierzchnię ok. 600 metrów kwadratowych (50×31 m.), położony w lewo za bramą za bramą wejściową. Został założony w maju 1915 r. z inicjatywy komisarza wojennego miasta Mielca. W dniach 8-12 V 1915 r. pochowano tu żołnierzy obu walczących stron: 36 z armii uastriacko-węgierskiej, 5 z armii niemieckiej i 110 z armii rosyjskiej. Początkowo zmarłych umieszczono w 49 grobach w 8 rzędach. W latach 50. XX w. teren cmentarza wojskowego został uporządkowany i wykonano 7 mogił zbiorowych, zaś w latach 80. XX w. dokonano wymiany krzyża i betonowych opasek. Przy czwartej mogile od strony alei znajduje się grób siostry miłosierdzia (sanitariuszki) Kalisty Bazikiny (1894-1915).
MOGIŁY OFIAR TERRORU – zbiorowa mogiła ofiar terroru hitlerowskiego, które zginęły w 1939 r.
MOGIŁY OFIAR WOJNY – 6 zbiorowych mogił, w których pochowano 37 osób poległych podczas działań wojennych w 1939 r.
OBELISK MOGIŁA ZBIOROWA – na cmentarzu parafialnym, wykonany w 1986 r. – poświęcony rozstrzelanym 3 listopada 1943 r. w Złotnikach 10 zakładnikom (w miejscu ich pochowania po ekshumacji 27 X 1944 r.). Autorem projektu pomnika z piaskowca ze Śmiłowa był art. plastyk Henryk Momot z Mielca. Napis został wykuty przez Zenona Gwoździowskiego z Mielca o treści: „MOGIŁA ZBIOROWA 10 ZAKŁADNIKÓW ROZSTRZELANYCH PRZEZ HITLEROWCÓW W ZŁOTNIKACH W DNIU 3 XI 1943 R. ZGINĘLI WÓWCZAS: RUDOLF AURIGA, JÓZEF CZERNIK, STANISŁAW DRUPKA, FRANCISZEK GUT, WŁADYSŁAW KYC, STEFAN OŻÓG, BRONISŁAW PRYJDA, JÓZEF PRYJDA, JAN RÓŻAŃSKI, FRANCISZEK SIERADZKI. CZEŚĆ ICH PAMIĘCI.”
POMNIK I TABLICA PAMIĄTKOWA – na cmentarzu parafialnym w Mielcu (w jego środkowej części, po lewej stronie alei głównej) ku czci 7 partyzantów Armii Krajowej rozstrzelanych przez Hitlerowskich w Charzewicach 1943 r. Jest to betonowy pomnik z wysokim cokołem, na którym umieszczono znak Grunwaldu oraz napis: ŻYLIŚCIE JAK ŻOŁNIERZE. ZMARLIŚCIE JAK ŻOŁNIERZE, CO TWARDO NA SWYM POSTERUNKU STALI. ŻYCIE ODDALIŚCIE W OFIERZE – WSZYSCY WAS KOCHALI. POMNIJ PRZECHODNIU, ŻE TO TWARDA DROGA. WZNIEŚ MODŁY SWOJE ZA NIMI DO BOGA.” Od cokołu głównego – wspartego dwoma cokołami niższymi, po obu stronach stoi łukowato wygięty mur z kamienia, na którym znajdują się dwie tablice z nazwiskami rozstrzelanych. Obok napisów umieszczone są fotografie poległych. Na murze umieszczono po obu stronach po jednej kuli kamiennej. Autor i wykonawca pomnika nieznany. Pomnik powstał w 1947 r. Tego roku 25-26 października ekshumowano zwłoki partyzantów rozstrzelanych w Charzewicach i złożono do mogiły. W latach 80. XX w. przeprowadzono remont mogiły oraz wykonano zdjęcia nagrobkowe większości pochowanych w niej osób.
Inf., fot. i migawki wideo: Włodzimierz Gąsiewski
Zobacz migawki wideo:
Mielecki dzieĹ Wszystkich ĹwiÄtych i pamiÄci
