Rzeszów 23.06.2020
OŚWIADCZENIE DOTYCZĄCE KORESPONDENCJI Z KOMISJĄ EUROPEJSKĄ WS. DOMNIEMANEJ DYSKRYMINACJI OSÓB ZE ŚRODOWISKA LGBT PRZY PODZIALE ŚRODKÓW UNIJNYCH
Do Urzędu Marszałkowskiego wpłynęło pismo z Dyrekcji Generalnej Ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Wyłączenia Społecznego Komisji Europejskiej oraz Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Regionalnej i Miejskiej Komisji Europejskiej.
Tematem korespondencji jest „Odpowiedzialność instytucji zarządzających i beneficjentów funduszy polityki spójności UE za przestrzeganie zasady niedyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową”. Nadawcy odnoszą się w nim do przyjmowanych przez niektóre samorządy uchwał intencyjnych dotyczących środowisk LGBT i pytają czy w związku z tym nie dochodzi do dyskryminacji w projektach realizowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020. Nadawcy proszą o wyjaśnienie kilku kwestii, przede wszystkim związanych z udzielaniem środków pomocowych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego 2014-2020, którego instytucją zarządzającą jest samorząd województwa.
Zarząd Województwa Podkarpackiego przygotował obszerną i wnikliwą odpowiedź, która została wysłana do Komisji Europejskiej.
Marszałek w imieniu Zarządu Województwa Podkarpackiego jako Instytucji Zarządzającej RPO WP 2014-2020 zapewnił, że powierzone zadania związane z realizacją Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 prowadzone są z największą starannością, wnikliwością i dbałością, aby każdy członek lokalnej społeczności jak również każda osoba korzystająca z interwencji Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego nie czuł się dyskryminowany z jakiekolwiek powodu. Instytucja Zarządzająca RPO WP 2014-2020 oraz Instytucje Pośredniczące w realizacji Programu realizująw ten sposób nie tylko żelazne i niezaprzeczalne zasady wprowadzone przez Komisję Europejską. Brak dyskryminacji przy wdrażaniu RPO jest nie tylko domeną funduszy unijnych, ale ma także miejsce w ramach polityki krajowej. Gwarantem podejmowania działań z zakresu przestrzegania zasady równości szans i niedyskryminacji są zapisy Konstytucji RP. Szczegółowe zapisy oparte o założenia konstytucyjne zostały również zamieszczone w Kodeksie Pracy czy też ustawie o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania. Przedmiotowa kwestia jest niezbędnym warunkiem realizacji celów strategicznych, o których mowa w „Strategii na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu”, dotyczących stworzenia trwałego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego i rozwoju społeczeństwa i przekłada się w tym kontekście na realne i rzeczywiste korzyści ekonomiczno-społeczne.
Marszałek Województwa Podkarpackiego zdecydowanie zapewnił, że instytucje zaangażowane w realizację RPO WP 2014-2020 nie dyskryminują nikogo przy podejmowaniu jakichkolwiek decyzji w zakresie wdrażania RPO WP 2014-2020. W dotychczasowym procesie wdrażania RPO WP 2014-2020 do Instytucji zaangażowanych w realizację Programu, Rzecznika Funduszy Europejskich dla RPO WP 2014-2020, Rady Działalności Pożytku Publicznego Województwa Podkarpackiego oraz Członków Komitetu Monitorującego RPO WP 2014-2020 będących przedstawicielami organizacji pozarządowych nie wpłynęły żadne skargi ani zastrzeżenia dotyczące dyskryminacji z jakiegokolwiek powodu przy podziale środków pomocowych.
W odpowiedzi do Komisji Europejskiej czytamy m.in. „Wskazać należy, że Zarząd Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie, pełniący na mocy art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020 (t.j.Dz.U.2020.818) (dalej: „ustawa wdrożeniowa”) funkcję Instytucji Zarządzającej RPO WP 2014-2020, oraz instytucje, którym powierzono zadania związane z realizacją Programu zgodnie z art. 10 ustawy wdrożeniowej, tj. Instytucje Pośredniczące w realizacji RPO WP 2014-2020, z najwyższą starannością dbają o przestrzeganie niezbywalnych praw człowieka, w tym zasady równości szans i niedyskryminacji, a także zasady równości szans kobiet i mężczyzn. Powyższa troska znajduje odzwierciedlenie na wszystkich etapach realizacji RPO WP 2014-2020 oraz przekłada się bezpośrednio na cykl życia wszystkich projektów wdrażanych w ramach Programu, począwszy od ustanowienia Komitetu Monitorującego RPO WP 2014-2020, poprzez określenie kryteriów wyboru projektów, wybór projektów do dofinansowania, odpowiednie zapisy umów o dofinansowanie projektów, rozliczanie wniosków beneficjentów o płatność, kontrolę realizacji projektów, skończywszy na aspektach związanych z monitorowaniem i sprawozdawczością z realizacji RPO WP 2014-2020, jak też działaniami z zakresu informacji i promocji”.
Wśród załączonych materiałów do wspomnianej odpowiedzi jest „Analiza systemu realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 w świetle ryzyka dyskryminacji”. Potwierdzeniem prawidłowego działania Instytucji zaangażowanych w realizację Programu, w tym również w zakresie przestrzegania zasad horyzontalnych jest fakt, że system realizacji RPO WP 2014-2020 podlega nieustannym audytom i kontrolom prowadzonym przez różne instytucje, działające zarówno na szczeblu krajowym jak też unijnym. Kontrola przestrzegania zasad horyzontalnych obejmuje także audyt prawidłowego funkcjonowania systemu zarządzania i kontroli Programu, na którego etapie dokonywana jest m.in. weryfikacja przestrzegania zasady równości szans i niedyskryminacji. W konsekwencji, od początku wdrażania obecnej perspektywy finansowej w ramach Programu żadna z instytucji (zarówno krajowych, jak też unijnych) przeprowadzających kontrolę lub audyt nie zakwestionowała zgodności realizacji jakiegokolwiek projektu z zasadą niedyskryminacji.
W odpowiedzi przekazanej Komisji Europejskiej zawarty jest też kontekst prawny zaistniałej sytuacji. Biorąc pod uwagę regulacje funkcjonujące w ramach systemu realizacji RPO WP 2014-2020, jak również wyniki kontroli i audytów przeprowadzonych w ramach Programu, absolutnie nie można łączyć „Uchwały Nr VIII/140/19 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z 27 maja 2019 r. w sprawie przyjęcia stanowiska Sejmiku Województwa Podkarpackiego wyrażającego sprzeciw wobec promocji i afirmacji ideologii tak zwanych ruchów LGBT (z ang. Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender)” ze zdolnością Instytucji Zarządzającej Programem do zapewnienia zgodności wdrażanych projektów z horyzontalnymi zasadami Unii Europejskiej. Wspomniana uchwała ma charakter deklaracji światopoglądowej i nie jest aktem prawa lokalnego, ani nie należy do dokumentów systemu realizacji Programu oraz w żaden sposób nie oddziałuje na procesy związane z wdrażaniem RPO WP 2014-2020.
Uchwałą zajmował się już Wojewódzki Sąd Administracyjny, gdyż została złożona w tej sprawie skarga. Sąd skargę odrzucił. Jak wskazano w przedmiotowym postanowieniu Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego – zaskarżona uchwała nie stanowi aktu prawa miejscowego, nie nosi podstawowych cech aktu prawa miejscowego, jakim jest ustanowienie praw i obowiązków określonym osobom, w tym przypadku – mieszkańcom województwa podkarpackiego. Jak wskazuje Sąd w uzasadnieniu: „Przyjęte stanowisko Sejmiku (…) może zostać ocenione wyłącznie jako wyrażenie przez radnych biorących udział w sesji ich poglądów w kwestiach objętych przedmiotem zaskarżonej uchwały.
Przedmiotowa uchwała Sejmiku Województwa Podkarpackiego nie stała się źródłem jakichkolwiek wiążących wytycznych, wskazówek lub zaleceń dla Instytucji Zarządzającej Programem, której zadania realizowane są przez Zarząd Województwa Podkarpackiego.
Odpowiedź skierowana do KE zawiera szerokie wyjaśnienia, iż stanowisko radnych, ma charakter bardzo ogólnej deklaracji ideowej, nie będącej podstawą nałożenia jakichkolwiek obowiązków, czy przyznania, stwierdzenia lub odebrania uprawnień. Nie tworzy i nie znosi istniejących stosunków prawnych, co zostało potwierdzone przedmiotowym prawomocnym postanowieniem sądu. Nie zawiera także żadnych nakazów, które mogłyby stanowić źródło konkretnych wytycznych, czy obowiązków dla innych podmiotów, z których można by wywodzić nakaz wiążącego sposobu zachowania lub działania. Zawarty w przyjętym stanowisku sprzeciw, tylko wobec nadmiernej i nieproporcjonalnej promocji LGBT nie został powiązany z żadnymi bliżej określonymi i sprecyzowanymi działaniami faktycznymi lub prawnymi, które mogłyby wpływać na sposób postępowania jednostek wykonujących zadania publiczne, bądź określać ich sytuację prawną.
Uchwała nie dotyczy prezentowania ideologii, która jest zakazana przez prawo, nie ingeruje ona swoją treścią w sferę publicznoprawną kierując do innych podmiotów nakaz wiążącego postępowania, jak również nie nakłada na obywateli obowiązków, nie nadaje uprawnień czy też w jakikolwiek inny sposób nie kształtuje ich sytuacji prawnej. Zasada równości zawiera w sobie obowiązek równego traktowania, ochrony przed dyskryminacją, a także promocji równości i przeciwdziałania nierówności. Wszyscy beneficjenci środków unijnych w ramach Programu, a także instytucje zaangażowane w ich wykorzystanie, zobowiązani są do przestrzegania zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz zasady równości szans kobiet i mężczyzn, a także przeciwdziałania wszelkim formom dyskryminacji.
W swojej odpowiedzi marszałek zdecydowanie zadeklarował, że Instytucja Zarządzająca RPO WP 2014-2020 będzie w dalszym ciągu podejmowała działania zmierzające do zapewnienia każdemu członkowi lokalnej społeczności poszanowania jego praw i wolności – również osobom korzystającym z interwencji Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego. Jednocześnie w ramach RPO WP 2014-2020 podjęte zostaną dodatkowe działania edukacyjne i promocyjne w zakresie polityki równości szans i niedyskryminacji, obejmujące poszerzenie tego aspektu w programach szkoleń dla beneficjentów, działania informacyjne w mediach społecznościowych oraz umieszczanie artykułów w biuletynie informacyjno-promocyjnym RPO WP 2014-2020.
Władysław Ortyl
Marszałek Województwa Podkarpackiego
