24 czerwca 2015 r. Rada Powiatu Mieleckiego jednogłośnie podjęła uchwałę w sprawie wyrażenia woli likwidacji pomnika, wzniesionego w hołdzie Żołnierzom Armii Czerwonej w Mielcu.
czytaj dalej pod reklamą:
Uzasadnienie do tej uchwały przedstawiła Joanna Rębisz – przewodnicząca Klubu Radnych PiS. Publikujemy je wraz z projektem uchwały w postaci pliku pdf.
W zakończeniu uzasadnienia czytamy: „Należy jednocześnie przypomnieć, że w świetle zapisów art. 13 Konstytucji i art. 256 Kodeksu Karnego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej obowiązuje zakaz publicznego propagowania ideologii totalitarnych, w tym nazistowskich, faszystowskich i komunistycznych, a taką rolę spełniają tego rodzaju obiekty. Podobnie, jak budowa w Polsce pomników ku czci sił zbrojnych totalitarnej III Rzeszy byłaby oczywistą formą publicznego propagowania nazizmu, tak stawianie pomników ku czci sił zbrojnych totalitarnego ZSRR było formą propagowania komunizmu, jego zbrodniczego ustroju i totalitarnej ideologii.
Biorąc pod uwagę powyższe oraz ze względu na państwowy obowiązek szacunku dla ofiar sowieckiego i komunistycznego systemu totalitarnego, Rada Powiatu Mieleckiego wyraża wolę podjęcia przez Zarząd Powiatu działań ukierunkowanych na likwidację tego obiektu.”
Po sesji poprosiliśmy o wypowiedź radnych powiatowych: Joannę Rębisz, jak również Antoniego Skawińskiego, który od kilku lat domagał się usunięcia pomnika wdzięczności Armii Czerwonej.
Początkowo zwolennicy usunięcia pomnika postulowali, aby został on przeniesiony na obecny cmentarz Żołnierzy Radzieckich w Mielcu. Uchwała natomiast proponuje przeniesienie go na teren Fundacji Minionej Epoki w Rudzie Śląskiej. Wypowiedź radnych prezentujemy na załączonym wideo. Przedstawiamy także dane związane z upamiętnieniem żołnierzy radzieckich w Mielcu.
* * *
POMNIK WDZIĘCZNOŚCI Bohaterom Armii Radzieckiej – dla żołnierzy i oficerów 5 Armii Gwardii i 3 Armii Pancernej (obecna nazwa – Bezimiennego Żołnierza) – znajduje się na przeciw dawnego Domu Partii (PZPR), a obecnie siedziby Starostwa Powiatowego na Mieleckiej Starówce. Został wykonany na wzór pomnika w Berlinie przez kamieniarza Gucwę. Postać żołnierza Armii Radzieckiej z dzieckiem na lewym ręku i z mieczem w prawym, jest wykonana z pińczowskiego kamienia. Pomnik odsłonięto 7 listopada 1963 r. z inicjatywy Komitetu Powiatowego PZPR. Na postumencie tablica z napisem: „POMNIK BEZIMIENNEGO ŻOŁNIERZA DLA UPAMIĘTNIENIA ŻOŁNIERZY RADZIECKICH I POLSKICH POLEGŁYCH W CZASIE WYZWALANIA ZIEMI MIELECKIEJ SPOD OKUPACJI HITLEROWSKIEJ W OKRESIE OD SIERPNIA 1944 R. DO STYCZNIA 1945 R.” Jest to druga z kolei tablica, która zastąpiła poprzednią zniszczoną. Prawdopodobnie został zmieniony też tekst w stosunku do pierwszej tablicy. Pomnikiem opiekuje się Starostwo Powiatowe.
Mielecki pomnik jest pomniejszoną kopią pomnika wdzięczności dla żołnierzy radzieckich w Berlinie. Pomnik ten wraz z kompleksem 16 monumentalnych bloków kamiennych i płaskorzeźb przedstawiających żołnierzy radzieckich w walce z hitlerowcami opatrzonych cytatami Stalina stoi do dziś w Treptower Park w Berlinie. Berliński monument wykonany jest z brązu, ma 13 metrów wysokości i waży 70 ton. razem z kamiennym postumentem cokołem ma 30 metrów wysokości, a wewnątrz cokołu znajduje się mauzoleum. Ponadto w kompleksie tym znajdują się trzy wysokie statuy pod wspólnym tytułem „Matka Ojczyzna”. Pomniki tego typu można było spotkać podróżując m.in. po Ukrainie. Upamiętniają one tam tzw. „wojnę ojczyźnianą” z lat 1941-45 (nie wiadomo jednak jak to jest obecnie). Mielec ze swoim „pomnikiem wdzięczności” – kopią pomnika berlińskiego, jest chyba jedynym takim miejscem w Polsce.
Na początku sierpnia 1944 r. w rejonie Mielca toczyły się zacięte walki Armii Czerwonej z wojskami hitlerowskimi, w których zginęło ponad 2000 żołnierzy radzieckich i prawdopodobnie tyleż samo niemieckich. W wyniku tych walk do 20 sierpnia 1944 r. Niemcy zostali wyparci z terenów powiatu mieleckiego. Od lipca 1944 r. także polskie oddziały partyzanckie prowadziły działania zaczepne wobec Niemców, polegające na potyczkach i niszczeniu uzbrojenia hitlerowców. 6 sierpnia wraz z wojskami sowieckimi do Mielca wkroczył również kilkudziesięcioosobowy oddział AK „Hejnał”. Straty oddziałów partyzanckich nie są znane.
Z poszczególnych gmin powiatu mieleckiego ekshumowano zwłoki żołnierzy radzieckich:
Mielec miasto – 225 żołnierzy
Mielec gmina – 356 żołnierzy
Padew Narodowa – 92 żołnierzy
Tuszów Narodowy – 320 żołnierzy
Czermin – 317 żołnierzy
Borowa – 70 żołnierzy
Gawłuszowice – 45 żołnierzy
Przecław – 155 żołnierzy
Wadowice Górne – 161 żołnierzy
Radomyśl Wielki – 550 żołnierzy
Razem – 2291 żołnierzy (ustalono tylko 28 nazwisk, pozostali to NN, w walkach na terenie powiatu mieleckiego było też ok. 3000 rannych żołnierzy radzieckich).
Ewidencja poległych znajduje się w Urzędzie Miejskim w Mielcu (dane pochodzą z 1974 r. i m.in. ze względu na zmiany w granicach miasta i gmin, mogą one ulec pewnej zmianie w poszczególnych gminach).
Listę pochowanych żołnierzy publikowaliśmy w wydawanym przez nas Kwartalniku „Nadwisłocze”. Jest ona równiez dostępna na naszej stronie internetowej pod adresem: http://promocja.mielec.pl/index.php?page=aktualnosc&id=1244
W roku ubiegłym ukraińska rodzina z Odessy odnalazła na mieleckim cmentarzu mogiłę poległego w Rzędzianowicach krewnego. Zobacz: http://promocja.mielec.pl/index.php?page=aktualnosc&id=1260
Zobacz także:
CMENTARZ I POMNIK ŻOŁNIERZY RADZIECKICH – przy ul. Wolności 120, pierwotnie na mieleckim Rynku, 120 mogił, w tym 84 zbiorowych i 36 indywidualnych, w których spoczywa 2291 poległych. W miejscu centralnym wzniesiony jest obelisk metalowy w kształcie miecza o wysokości 20 m. z płaskorzeźbami na rękojeści i napisem w języku polskim i rosyjskim” „Bohaterskim żołnierzom 33 Radzieckiego Korpusu Pancernego Gwardii poległym w walce z faszyzmem o wyzwolenie miasta i powiatu mieleckiego w okresie 5.VIII.1944 r. – 11.I.1945 r. Społeczeństwo Ziemi Mieleckiej.” Pomnik został wykonany z nierdzewnej blachy i metalowego zbrojenia według projektu art. rzeźbiarza Ryszarda Stryjeckiego. Cmentarz ten został założony w 1947 r. i ekshumowano do niego zwłoki żołnierzy z gmin powiatu mieleckiego (wykaz poniżej) oraz z mieleckiego rynku, gdzie również był niewielki cmentarzyk na skwerku wśród kamienic. Do lat 70. XX w. na cmentarzu stał niewielki betonowy obelisk z tablicą informacyjną, a na przełomie lat 70. i 80. XX w. przeprowadzono generalny remont i uprządkowano teren i wykonano obecny pomnik, nad którym opiekę sprawuje Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Kumunalnej w Mielcu.
Na terenie Mielca był także obóz jeniecki żołnierzy radzieckich. Powstał on ok. października 1942 r. na miejscu obozu dla jeńców francuskich. Niektórzy świadkowie twierdzą, że przez miesiąc Francuzi i Rosjanie przebywali w obozie razem rozdzieleni drutami kolczastymi. Jeńców radzieckich w odróżnieniu od Francuzów traktowano bardzo źle (Obóz był przepełniony i panował głód. Jeńców bili i katowali strażnicy, zwłaszcza własowcy. Niektórych jeńców rozstrzelano lub umarli z głodu, chorób i wycieńczenia grzebiąc zwłoki na tym samym leśnym cmentarzyku co jeńców francuskich. Rosjanie pracowali przy pracach fizycznych na obiektach wojskowych poligonu Mielec-Süd, a także na lotnisku wojskowym w Mielcu. W 1944 r. warunki w obozie nieco poprawiły się, zaś w lipcu 1944 r. obóz zlikwidowano, a jeńców wywieziono na zachód. Baraki zostały częściowo uszkodzone podczas działań wojennych, a po wyzwoleniu miejscowa ludność rozebrała resztę obozu.
W miejscu obozu pracy jeńców radzieckich przy obecnej ul. Głowackiego, znajduje się obelisk wykonany z piaskowca z kopalni Śmiłów, w formie nieregularnego graniastosłupa, z tablicą w górnej części, na której widnieje napis: „MIEJSCE OBOZU PRACY JEŃCÓW RADZIECKICH W OKRESIE OKUPACJI HITLEROWSKIEJ”. Autor pomnika art. plastyk Henryk Momot, wykonanie Alfred Bielec. Pomnik odsłonięto 3 IX 1984 r. z inicjatywy ZM ZboWiD oraz Urzędu Miejskiego w Mielcu. Miejscem pamięci opiekuje się Gmina Mielec.
Opr. Włodzimierz Gąsiewski
