Niewielu jest przedwojennych mieszkańców Mielca i ziemi mieleckiej, którzy byli żołnierzami AK i jednocześnie Powstania Warszawskiego, choć wiadomo że wielu przebijało się przez pozycje niemieckie na pomoc walczącej Warszawie. Tym bardziej godne odnotowania jest, że z podmieleckiej byłej kolonii niemieckiej Schönanger, obecnie Orłów wywodził się chłopak, Eugeniusz Kreid o niezwykle barwnym i ciekawym życiorysie, wiodącym przez przedwojenny Mielec, Kraków, Gdynię i Warszawę, a po wojnie znów Pomorze i znów pracę w Stolicy w najwyższych strukturach Państwa. Eugeniusz Kreid to także ludowiec od Stanisława Mikołajczyka, który jednak nie zdradzając chłopskich ideałów odnalazł się w skomplikowanej sytuacji polityczne PRL. Eugeniusz miał jeszcze dwóch braci, starszego Franciszka, który poświęcił się pożarniczej służbie i był m.in. komendantem powiatowym Straży Pożarnych w Mielcu oraz młodszego Władysława, m.in. mieleckiego i kieleckiego żołnierza AK, a po wojnie ekonomisty, pracującego na wysokich stanowiskach w instytucjach kultury. Te i inne historie znajdą się w przygotowywanej książce autorstwa Włodzimierza Gąsiewskiego pt. „Schönanger – Orłów kolonia niemiecka Nowe Pławo 1783–1944, Pławo i Wola Pławska wsie królewskie z Metrykami Józefińskimi z 1787 r. i mapami katastralnymi z 1850 r. oraz słownikiem biograficznym mieszkańców”. Zachęca się Czytelników do uwag i uzupełnień oraz zgłaszanie innych osób z w/w miejscowości, których biogramy mogłyby znaleźć się w książce. Kontakt oraz ankieta na stronie Face Booka: www.facebook.com/kolonieniemieckiewmieleckim lub e-mail: gawlod@interia.pl
Eugeniusz Adam Kreid, potomek pierwszych kolonistów niemieckich: Antoniego i Klary Kreid oraz Franciszka i Klary Kreid, którzy osiedlili się w Schönanger w latach 1784-1789 r. i zamieszkali w domach nr 25 i 26. Eugeniusz urodził się 8 XI 1911 r. w Schönanger w rodzinie chłopskiej, jako syn Edwarda i Emilii z d. Groele, która była prawdopodobnie nauczycielką i podczas okupacji niemieckiej w Książnicach, w powiecie mieleckim prowadziła tajne nauczanie. Jego rodzice, ani inni krewni podczas okupacji niemieckiej nie podpisali volkslisty i nie współpracowali z okupantem. Eugeniusz był uczniem Państwowego Gimnazjum im. St. Konarskiego (typ humanistyczny w Mielcu, które zakończył maturą w 1933 r. Był tam aktywnym uczniem, m.in. w roku szkolnym 1930-1931 jako uczeń klasy VI a wygłosił z języka polskiego referat pt. „St. Orzechowski”, a w roku szkolnym 1931/1932 zaprezentował przeczytane dobrowolne lektury, m.in.: ks. Mieczknis,„Noc nad Europą”, Osendowski „Niewolnicy słońca”, Sarfatti „Dux” oraz „Żywot i myśli Zygmunta Podfilipskiego”, udzielał się także z języka niemieckiego. Przed wojną zaczął studiować prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.Potem przeniósł się do Warszawy, gdzie studiował ekonomię w Wolnej Wszechnicy. Studia ukończył dopiero po wojnie, uzyskując stopień magistra w Szkole Głównej Planowania i Statystyki. Jego profesorem był znakomity badacz i teoretyk ubezpieczeniowy Witold Warkałło. U niego Eugeniusz Kreid pisał pracę magisterską na temat ubezpieczeń. Jeszcze przed wojną w 1934 r. rozpoczął pracę zawodową, był pomocnikiem referenta w Zarządzie dróg Wydziału Powiatowego w Mielcu, w latach 1935-1938 był pracownikiem Komisariatu Rządu w Gdyni, 1938-1945 referentem w Zarządzie Miejskim w Warszawie. W Warszawie, w czasie okupacji pracował do wybuchu powstania w wydziale finansowym Magistratu. Równocześnie był żołnierzem Armii Krajowej, a w systemie Polskiego Państwa Podziemnego działaczem tajnej skarbowości. Od 1939 r. działał w konspiracji. Był żołnierzem powstania warszawskiego 1944 r. służąc jako strzelec, pod pseudonimem „Geniek”, ‚Gentek” w I Obwodzie „Radwan” (Śródmieście) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 3. Rejon „Ratusz” w oddziale IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – oddział więźniów Mokotowa i walczył na Ochocie (Reduta „Kaliska”). Po klęsce powstania wyszedł z miasta. Po 1945 r. wstąpił do Stronnictwa Ludowego i z jego ramienia wyjechał z pierwszą ekipą na Pomorze Zachodnie w celu organizowania administracji. W latach 1945-1946 był naczelnikiem Wydziału Samorządowego Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie, następnie członkiem Prezydium Wojewódzkiej rady narodowej i dyrektorem Biura WRN. W 1945 r. został wiceprezesem Wojewódzkiego Zarządu SL w szczecinie, a po rozłamie w ruchu ludowym , wiceprezesem Wojewódzkiego zarządu Lewicy PSL oraz odrodzonego PSL w Szczecinie. Od 1948 r. był także członkiem rady Naczelnej odrodzonego PSL. Po zjednoczeniu stronnictw ludowych w 1949 r. został kierownikiem Wydziału Administracyjno-Samorządowego w naczelnym Komitecie Wykonawczym Zjednoczonego Strponnictwa Ludowego. Od 1950 r. był zastępcą kierownika Wydziału Organizacyjnego NKW ZSL, a w latach 1951-1957 wicedyrektorem Departamentu Podatków Wiejskich w Ministerstwie Finansów. W latach 1957-1973 był naczelnym dyrektorem Państwowego Zakładu Ubezpieczeń w Warszawie oraz przewodniczącym Rady Ubezpieczeniowej. Przyczynił się do rozwoju PZU m.in. dbał o różne formy zapobiegania pożarom, szkodom w uprawach i hodowli oraz wypadkom drogowym. W latach 1949-1956 członkiem Rady Naczelnej ZSL, 1964-1973 członkiem Naczelnego Komitetu ZSL. Odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi (1955 po raz drugi). Również publikował, m.in. w prasie ludowej, gdzie napisał artykuł „Polskie Morze” w „Chłopi i Państwo” Naczelny Organ Polskiego Stronnictwa Ludowego. Warszawa, nr 26 z 26 czerwca 1949 r. Był redaktorem książki „150 lat ubezpieczeń w Polsce” Polskie Wydawnictwo Gospodarcze, Warszawa 1958. Zmarł w Warszawie 27.04.2008 r.
Źrócła: Gąsiewski W., Kolonizacja niemiecka na Ziemi Mieleckiej. Warszawa-Rzeszów 2007, mps pracy doktorskiej; Muzeum Powstania warszawskiego. Powstańcze biogramy. W: https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/eugeniusz-kreid,24436.html [2024-07-16]; Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Warszawa 1989; W. Micek, Konspiracyjna działalność nauczycieli. W: Mielec. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu. T. 3. Red. F. Kiryk. Mielec 1994; XIX Sprawozdanie dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. St. Konarskiego (typ humanistyczny) w Mielcu za rok szkolny 1930-1931. Mielec 1931; XX Sprawozdanie dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. St. Konarskiego (typ humanistyczny) w Mielcu za rok szkolny 1931-1932. Mielec 1932; M. Szczęśniak, Ubezpieczeniowiec – działacz z powołaniem – wspomnienia o Eugeniuszu Kreidzie. W: Wiadomości Ubezpieczeniowe 1/2009; J. Witek, Encyklopedia miasta Mielca. T. 5.,Mielec 2022; http://www.nekrologi-baza.pl/zlista/197; Fot. ze spotkania z dyrektorem naczelnym PZU Eugeniuszem Kreidem w Sannikach. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe sygn. 3/40/0/9/149, aktualne zdjęcie Orłowa własne.
Opracował: Włodzimierz Gąsiewski
zobacz także:
Rzecz o Krzysztofie Kamilu Baczyńskim
