31 stycznia 2014 r. w Mielcu obchodzono obchody 67 rocznicy zamordowania Wojciecha Lisa. Z tej okazji odbył się wykład Mirosława Surdeja „Podziemie niepodległościowe na Ziemi Mieleckiej po 1944 r.”, Katolicki Ośrodek Kultury (Parafia Ducha Świętego ul. Pisarka). Następnie odbył się przemarsz uczestników wykładu na Cmentarz Parafialny, gdzie odbyła się wieczornica przy grobie Wojciecha Lisa i Konstantego Kędziora. Złożono też wieńce i kwiaty. W obchodach uczestniczyła też rodzina Wojciecha Lisa. Patronat nad wydarzeniem objął Związek Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych.
Inf. fot. i wideo: Włodzimierz Gąsiewski
Lis Wojciech „Mściciel”. Urodził się 28 X 1913 r. w Ostrowach Tuszowskich, jako syn Józefa i Pauliny Maziarz. Jego rodzice byli rolnikami, a po 1920 r. ojciec został gajowym w Toporowie. W 1926 r. od uderzenia pioruna zginęła matka Wojciecha, a pod koniec lat 30. ojciec ożenił się ponownie z Marią Alkamer, z którą mieli dwoje dzieci. W 1934 r. Wojciech Lis udzielał się w ZMW „Wici”, wstąpił do PSL i podjął pracę w gospodarstwie w Dobryninie. Ze służby wojskowej został zwolniony ze względu na wypadek stopy jaki zdarzył mu się podczas pracy w gospodarstwie. Podczas kampanii wrześniowej ukrył karabin wojskowy. Jesienią 1940 r. jego rodzina została wysiedlona do Czermina, ale Wojciech wybudował sobie w lesie szałas i pozostał w rodzinnych stronach. W 1941 r. Niemcy pozwolili wrócić rodzinie Lisów do Toporowa, pod warunkiem że podejmą pracę na poligonie. W tym czasie Wojciech podjął pracę przy budowie drogi. W 1942 r. pobił i rozbroił oficera niemieckiego i znów zaczął się ukrywać, a po spaleniu gospodarstwa i zamordowaniu przez Niemców ojca i siostry, a później brata, założył oddział partyzancki działając w lasach mielecko kolbuszowskich i dokonując licznych akcji sabotażowych, a w 1944 r. on sam i jego oddział podporządkował się AK. Na bazie oddziału Lisa w lipcu 1944 r. powstał oddział partyzancki „Hejnał”, który 6 VIII 1944 r. brał udział w wyzwalaniu Mielca.
Wkrótce po tym Wojciech Lis, chcąc nadal służyć Polsce wstąpił do służby pomocniczej w Milicji Obywatelskiej. Nie chciał się zgodzić na współpracę z NKWD i UB, śledzenia i wyłapywania byłych żołnierzy AK, za co w październiku tego roku został aresztowany, ale wyłamał drzwi celi i zbiegł.
W kolejnych miesiącach pracował w młynie w Hykach-Dębiakach, gdzie po próbie aresztowania go w nocy z 23 na 24 marca 1945 ostrzelał milicjantów, zbiegł do lasu i od tego czasu podjął ponowną konspirację. W jego oddziale znajdowali schronienie poszukiwani przez UB akowcy i dezerterzy z wojska, którzy wspólnie z Lisem podjęli walkę ze stalinowskim aparatem terroru. 15 V 1945 r. Lis przeprowadził akcję na posterunek MO w Cmolasie, m.in. rozbroił też posterunki milicji w Czerminie, Borku Wielkim, Padwi i Wadowicach Górnych. Wspólnie z „Jedrusiami” uczestniczył też w antykomunistycznych akcjach nad Wisłą, m.in. w okolicach Gawłuszowic i mając poparcie miejscowej ludności wymykał się z licznych obław. W końcu czerwca 1946 r. został na krótko podporządkowany KP Mielec NSZ, a od sierpnia tego roku podporządkował swój oddział mjr. Henrykowi Dekutowskiemu „Zaporze” i działał w ramach ZO WiN, mimo posiadania paszportu nie opuścił kraju. 30 stycznia 1948 r. padł ofiarą zdradzieckiego spisku zorganizowanego przez szefa mieleckiego UB Wojciecha Pacanowskiego i wraz z Konstantym Kędziorem został zamordowany w Leśniczówce w Paterakach, przez agenta UB o pseudonimie „Wat”, „Tor” – Wojciecha Palucha. Ciała zamordowanych zakopano potajemnie na śmietniku Komendy Powiatowej MO w Mielcu, co dopiero na początku lat 90. odkrył mieleckich historyk Mirosław Maciaga i wspólnie z mieleckimi środowiskami niepodległościowymi doprowadził do ekshumacji zwłok i chrześcijańskiego pochówku na cmentarzu parafialnym w Mielcu. Szczątki Wojciecha Lisa pochowano 2 V 1992 r. na cmentarzu parafialnym w Mielcu. Był to jak dotąd jedyny wyraz uznania dla walki Wojciecha Lisa z hitlerowskim i stalinowskim okupantem, bowiem w niepodległej Polsce nie doczekał się on ani oficjalnej rehabilitacji ani też żadnego pośmiertnego odznaczenia czy też awansu na stopień wojskowy.
Opr. Włodzimierz Gąsiewski
Źródła: W. Gąsiewski, Godni pamięci i chwały... Gawłuszowice 2009; [M. Maciąga], Biogramy, W: Mielec. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu. T. 3. Red. F. Kiryk, Mielec 1994, s. 690-692. Zob. także: J. Konefał, Zabić Wojciecha Lisa „Mściciela” Studium jednej z wielu komunistycznych zbrodni. W: Red. Z. Nawrocki, J. Skrzypczak, Mielec i powiat mielecki w latach 1944-1956. Mielec 2005, s. 82-99; Atlas polskiego podziemia niepodległościowego, Red. R. Wnuk. Warszawa-Lublin 2007, s. 160; H. Momot, D. Momot, Cmentarz parafialny przy ulicy Sienkiewicza w Mielcu. Mielec 2001, s. 224; M. Surdej, Oddział partyzancki Wojciecha Lisa 1941-1948. Rzeszów Mielec 2009.
Rocznica zamordowania Wojciecha Lisa
