11 listopada 2014 r. na ogrodzeniu posesji gdzie znajduje się kapliczka Wojciecha Lisa umieszczono tablicę pamiątkową.
Kapliczka ta znajduje się na podwórku dawnej siedziby Urzędu Bezpieczeństwa, gdzie w 1948 r. przywieziono ciała zabitych Wojciecha Lisa i Konstantego Kędziora. Prezentujemy zdjęcia oraz biogram Wojciecha Lisa.
Włodzimierz Gąsiewski
Lis Wojciech „Mściciel”. Urodził się 28 X 1913 r. w Ostrowach Tuszowskich, jako syn Józefa i Pauliny Maziarz. Jego rodzice byli rolnikami, a po 1920 r. ojciec został gajowym w Toporowie. W 1926 r. od uderzenia pioruna zginęła matka Wojciecha, a pod koniec lat 30. ojciec ożenił się ponownie z Marią Alkamer, z którą mieli dwoje dzieci. W 1934 r. Wojciech Lis udzielał się w ZMW „Wici”, wstąpił do PSL i podjął pracę w gospodarstwie w Dobryninie. Ze służby wojskowej został zwolniony ze względu na wypadek stopy jaki zdarzył mu się podczas pracy w gospodarstwie. Podczas kampanii wrześniowej ukrył karabin wojskowy. Jesienią 1940 r. jego rodzina została wysiedlona do Czermina, ale Wojciech wybudował sobie w lesie szałas i pozostał w rodzinnych stronach. W 1941 r. Niemcy pozwolili wrócić rodzinie Lisów do Toporowa, pod warunkiem że podejmą pracę na poligonie. W tym czasie Wojciech podjął pracę przy budowie drogi. W 1942 r. pobił i rozbroił oficera niemieckiego i znów zaczął się ukrywać, a po spaleniu gospodarstwa i zamordowaniu przez Niemców ojca i siostry, a później brata, założył oddział partyzancki działając w lasach mielecko kolbuszowskich i dokonując licznych akcji sabotażowych, a w 1944 r. on sam i jego oddział podporządkował się AK. Na bazie oddziału Lisa w lipcu 1944 r. powstał oddział partyzancki „Hejnał”, który 6 VIII 1944 r. brał udział w wyzwalaniu Mielca.
Wkrótce po tym Wojciech Lis, chcąc nadal służyć Polsce wstąpił do służby pomocniczej w Milicji Obywatelskiej, ale nie chciał się zgodzić na współpracę z NKWD i UB, śledzenia i wyłapywania byłych żołnierzy AK, za co w październiku tego roku został aresztowany, ale wyłamał drzwi celi i zbiegł.
W kolejnych miesiącach pracował w młynie w Hykach-Dębiakach, ale po próbie aresztowania go w nocy z 23 na 24 marca 1945 ostrzelał milicjantów, zbiegł do lasu i od tego czasu podjął ponowną konspirację. W jego oddziale znajdowali schronienie poszukiwani przez UB akowcy i dezerterzy z wojska, którzy wspólnie z Lisem podjęli walkę ze stalinowskim aparatem terroru. 15 V 1945 r. Lis przeprowadził akcję na posterunek MO w Cmolasie, m.in. rozbroił też posterunki milicji w Czerminie, Borku Wielkim, Padwi i Wadowicach Górnych. Wspólnie z „Jedrusiami” uczestniczył też w antykomunistycznych akcjach nad Wisłą, m.in. w okolicach Gawłuszowic i mając poparcie miejscowej ludności wymykał się z licznych obław. W końcu czerwca 1946 r. został na krótko podporządkowany KP Mielec NSZ, a od sierpnia tego roku podporządkował swój oddział mjr. Henrykowi Dekutowskiemu „Zaporze” i działał w ramach ZO WiN, mimo posiadania paszportu nie opuścił kraju. 30 stycznia 1948 r. padł ofiarą zdradzieckiego spisku zorganizowanego przez szefa mieleckiego UB Wojciecha Pacanowskiego i wraz z Konstantym Kędziorem został zamordowany w Leśniczówce w Paterakach, przez agenta UB o pseudonimie „Wat”, „Tor” – Wojciecha Palucha. Ciała zamordowanych zakopano potajemnie na śmietniku Komendy Powiatowej MO w Mielcu, co dopiero na początku lat 90. odkrył mieleckich historyk Mirosław Maciaga i wspólnie z mieleckimi środowiskami niepodległościowymi doprowadził do ekshumacji zwłok i chrześcijańskiego pochówku na cmentarzu parafialnym w Mielcu. Szczątki Wojciecha Lisa pochowano 2 V 1992 r. na cmentarzu parafialnym w Mielcu. Był to jak dotąd jedyny wyraz uznania dla walki Wojciecha Lisa z hitlerowskim i stalinowskim okupantem, bowiem w niepodległej Polsce nie doczekał się on ani oficjalnej rehabilitacji ani też żadnego pośmiertnego odznaczenia czy też awansu na stopień wojskowy.
Opr. Włodzimierz Gąsiewski
Źródła: W. Gąsiewski, Godni pamięci i chwały... Gawłuszowice 2009; [M. Maciąga], Biogramy, W: Mielec. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu. T. 3. Red. F. Kiryk, Mielec 1994, s. 690-692. Zob. także: J. Konefał, Zabić Wojciecha Lisa „Mściciela” Studium jednej z wielu komunistycznych zbrodni. W: Red. Z. Nawrocki, J. Skrzypczak, Mielec i powiat mielecki w latach 1944-1956. Mielec 2005, s. 82-99; Atlas polskiego podziemia niepodległościowego, Red. R. Wnuk. Warszawa-Lublin 2007, s. 160; H. Momot, D. Momot, Cmentarz parafialny przy ulicy Sienkiewicza w Mielcu. Mielec 2001, s. 224.
Kapliczka Wojciecha Lisa
