W dniu 13 września 2022 r. dokładnie w kolejną 83. rocznicę spalenia przez Niemców kilkudziesięciu Żydów w mieleckiej synagodze 13 września 1939 r., pod pomnikiem Pamięci Pomordowanych Żydów w Mielcu przy ulicy Lelewela odbyła się uroczystość upamiętniająca to wydarzenie. Jej inicjatorem byli członkowie grupy społecznościowej Face Booka: Mayn Shtetele Mielec z jej administratorką Izabelą Sekulską mielczanką mieszkającą w Tarnowie.
Na uroczystość oprócz wielu Mielczan przybyli także goście z Tarnowa, m.in.: Adam Bartosz – prezes Komitetu Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie, jego córka Magdalena Bartosz – Polka, Żydówka, która odczytała w języku hebrajskim modlitwę El Malei Rachamim. Z Tarnowa przyjechała także Greta Pękała, Która bardzo aktywnie wspiera działalność grupy. Na obchodach rocznicy nie było żadnych oficjalnych przedstawicieli miejscowych władz lub instytucji. W trakcie spotkania po wystąpieniu Izabeli Sekulskiej zabrał Głos Adam Bartosz z Tarnowa, który mówił o potrzebie zachowania pamięci o społeczności żydowskiej, która żyła w tych stronach, stwierdzając że przez wiele lat nie mówiono o tym w ogóle i dopiero w ostatnim czasie jest więcej takich działań. O konieczności pamięci mówiła także córka Adama Bartosza – Magdalena Bartosz.
Podczas spotkania Izabela Sekulska zaprezentowała zebranym okładkę płyty z kompozycjami mieleckiego rabina Horowitza, który w 1943 roku na Kapitolu w USA poprowadził modlitwę El Malei Rachamim wyśpiewaną przez kilkuset rabinów w proteście przeciwko milczeniu świata wobec Holokaustu. Przedstawiła również opracowanie w formie maszynopisu Ilany Fine, córki Mosesa Horna dot. historii życia jej ojca, ocalałego z Zagłady i jego rodziny zamordowanej przez Niemców w Ostrówku nad Wisłą. Zarówno płyta jak i maszynopis mają być przekazane do Muzeum Regionalnego w Mielcu. Przy pomniku m.in. na temat rabina Horowitza oraz mieleckiego malarza żydowskiego Abby Fenichela głos zabrał Stanisław Wanatowicz, regionalista mielecki szczególnie utrwalający historię tutejszych Żydów.
Na zakończenie uroczystości złożono wieńce i kwiaty, kamyki pamięci oraz zapalono znicze.
Przy okazji należy podkreślić, ze pamięć mieleckich Żydów przywracana jest w Mielcu aktywnie od połowy lat 80. XX w., kiedy to właśnie z inicjatywy Mielczan, w tym Jana Magdy – prezesa ZBOWiD i Józefa Witka – kierownika Wydziału Kultury UM Mielec, powstał pomnik Pamięci Żydów przy ul. Lelewela. Projekt tablicy pamiątkowej wykonał Henryk Momot – ówczesny dyrektora Muzeum Regionalnego w Mielcu i społecznik Towarzystwa Miłośników Ziemi Mieleckiej. Pomnik odsłonięto 21 września 1985 r. W następnych latach, szczególnie pod 1989 r. odbywało się wiele wydarzeń upamiętniających mieleckich Żydów, ich religii i kultury, m.in. w Muzeum Regionalnym i Domu Kultury. Aktywnych w tym zakresie było wiele osób prywatnych, instytucji i stowarzyszeń. Ukazało się dziesiątki artykułów historycznych oraz kilka książek o tej tematyce, m.in. o Polakach Sprawiedliwych ratujących Żydów z Mielca, ziemi mieleckiej i okolic.
Inf. i fot. Włodek Gąsiewski
Uwaga zdjęcia otwierają się pojedynczo w nowym oknie
„Chroniąc Pamięć” – wyróżnienie dla Włodzimierza Gąsiewskiego w Żydowskim Muzeum Galicja w Krakowie
Odsłonięcie tablicy upamiętniającej wypędzenia przez Niemców Żydów z Mielca 9 marca 1942 r.
Sprawiedliwi i nie tylko ziemi mieleckiej i okolic – historie pomocy Żydom na tle strachu, obojętności i zdrady
Droga śmierci radomyskich Żydów 19 lipca 1942 r. – 80 lat od Zagłady
Ratujący Polaków i Żydów, Ksiądz Jan Curyłło – proboszcz parafii Radomyśl Wielki
„Sztetl Mielec” – okruchy z żydowskiej macy [112 zdjęć]
