Trzeci już raz, grupa trzydziestu uczniowiów Gimnazjum Publicznego im. Jana Pawła II w Radomyślu Wielkim, uczestniczyła w dniach 6 – 11. 10. 2014 r., w projekcie "Podróże do Miejsc Pamięci". Po Dachau, Ravensbrück, w tym roku był Buchenwald. Projekt, który powoli staje się cyklicznym, nadzorowany był na linii merytorycznej, jak też finansowej przez Polsko – Niemiecką Współpracę Młodzieży. Współfinansowanie zapewniła Gmina Radomyśl Wielki, a także sami uczestnicy wyjazdu. Zasadność corocznych wyjazdów mieści się w rotacyjności uczniów, którzy w trzyletnim cyklu kształcenia gimnazjalnego zmieniają się osobowo. Dodatkowo z programu tego etapu nauki, wykreślono treści obejmujące wydarzenia II wojny światowej. Program brak ten uzupełnia.
Obóz koncentracyjny Buchenwald powstał w 1937 roku na progu miasta, w którym narodził się niemiecki klasycyzm – Weimaru ( Turyngia ). Na zboczach wzgórza Ettersberg, naziści internowali początkowo mężczyzn, chłopców i dzieci, wykluczonych z hitlerowskiej wspólnoty narodowej: przeciwników politycznych reżimu, pospolitych kryminalistów, homoseksualistów, Świadków Jehowy, Żydów, członków niemieckiej społeczności romskiej. Po rozpoczęciu II wojny światowej, w obozie znaleźli się ludzie z niemal wszystkich krajów Europy.
Więźniowie obozu głównego i jego 136 podobozów byli bezlitośnie wykorzystywani. W 1944 roku jednostka SS, zarządzająca obozem Buchenwald, objęła swoim nadzorem także obozy kobiece, w których przebywały kobiety i dziewczynki, pracujące przymusowo na rzecz niemieckiego przemysłu zbrojeniowego. W KL Buchenwald i jego podobozach ogółem straciło życie około 56 tysięcy osób: więźniowie padali ofiarą mordów, ginęli z głodu lub chorób, umierali w wyniku przeprowadzanych na nich eksperymentach medycznych. Niektórzy z nich byli celowo i systematycznie mordowani przez SS – dotyczy to na przykład ponad 8 tysięcy sowieckich jeńców wojennych. Ponadto oddziały SS przeprowadzały w nim selekcje i deportowały więźniów do obozów zagłady. Buchenwald regularnie opuszczały transporty śmierci, wiozące dzieci i chorych do Auschwitz, a kiedy na początku 1945 roku SS likwidowała obozy na wschodzie, wielu z ich więźniów przewieziono masowymi transportami do Buchenwaldu. Krótko przed końcem wojny oddziały SS próbowały "ewakuować" obóz, pędząc przed sobą 28 tysięcy więźniów w "marszach śmierci". Kiedy 11 kwietnia 1945 roku dotarła tu armia amerykańska, nie zastała na miejscu załogi SS, a bramy obozu otworzyli jej więżniowie z obozowego ruchu oporu. W ten sposób uwolniono 21 tysięcy osób, w tym ponad 900 młodocianych i dzieci.
W lipcu 1945 roku jednostki Armii Czerwonej zajęły miejsce wycofujących się z Turyngii wojsk amerykanskich. W byłym KL Buchenwald tajna policja ZSRR urządziła obóz specjalny, w którym w latach 1945 – 1950 więziła około 29 tysięcy osób.
Podczas pobytu w Buchenwaldzie, uczniowie mogli zapoznać się z rzeczywistością obozową uczestnicząc w zajęciach praktyczno – tematycznych na terenie samego obozu. Umożliwiał to fakt zakwaterowania w bezpośredniej jego bliskości (baraki SS). Oczywiście elementem wstępnym musiała być wiedza teoretyczna z okresu poprzedzającego i z samego przebiegu II wojny światowej. Informacje te zdobyli podczas zajęć przygotowawczych do wyjazdu. W samym obozie ( po zapoznaniu się z jego historią), młodzież podzielona na grupy (które ulegały rotacji), pracowała między innymi: na hałdzie obozowej, gdzie po wyzwoleniu wyrzucano wszystkie śmieci z baraków i nie tylko – tu wyszukiwano przedmioty pozostawione przez więźniów; przy pracach porządkowych na rampie i torach kolejowych z Buchenwaldu do Weimaru – w tym przypadku stali się uczestnikami międzynarodowego projeku, w którym za uzyskane drzewo finansowany jest zakład grawerski tworzący kamienie – pomniki z wyrytymi imionami i nazwiskami dzieci wywożonymi na śmierć do Auschwitz ( kamienie układane są wzdłuż torów); tworzono też obrazy plastyczne, które w sposób bardzo emocjonalny dawały przekaz kaźni więźniów, jak też na podstawie wspomnień i listów więźniów odtwarzano życie w obozie w skali globalnej.
Ciekawą formą zajęć było też samodzielne oprowadzanie po Weimarze z czasów narodowgo socjalizmu. Fakt ten poprzedziły wcześniejsze przygotowania w sali seminaryjnej.
Jednym z punktów programu była też wizyta w Mittelbau – Dora. Założony tu w sierpniu 1943 roku obóz, funkcjonował początkowo jako podobóz Buchenwaldu – w miarę rozwoju produkcji tzw. broni odwetowej ( rakiety V I i V II), stał się obozem samodzielnym. Produkcja odbywała się podziemnych sztolniach, gdzie w pierwszych miesiącach pracowali i mieszkali więźniowie. Obóz ten w swoisty sposób powiązany był z terenami pobliskimi gimnazjalistom ( Blizna, Wał – Ruda ).
Dodatkowym punktem podróży (już poza programem, w drodze powrotnej ), był Pomnik Bitwy Narodów pod Lipskiem. Historycznie przeniesiono się w czasy wojen napoleońskich ( 1813 r. ).
Konkludując, można stwierdzić, że poznawczo tego typu wyjazdy nie mieszczą się w żadnych szablonowych zajęciach lekcyjnych. Dodatkowo należy uwzględnić pośredni fakt nauki języka niemieckiego, jak też obserwacji kultury i zwyczajów zachodniego sąsiada.
Kadra przygotowująca i nadzorująca projekt pozostaje od trzech lat niezmienna: sprawy administracyjne – Pani Dyrektor Anna Krasoń; finanse – Pan Dyrektor Stanisław Tabor; tłumacz – Pani Katarzyna Gorzelany; koordynator merytoryczny – Maria Przybyszewska.
Maria Przybyszewska
Buchenwald – konsekwencja w PamiÄci
